"Qeyri-müəyyənlik həyatı maraqlı, məqsəd isə onu mənalı edir". Viktor Franklın bu müdrik fikri həyatın əsas dilemmasını göz önünə gətirir: qeyri-müəyyənlik bizi qorxutsa da, məhz onun öhdəsindən gəlmək bizi böyüdür. İnsanlıq tarixi boyunca ən böyük qərarlar məhz qeyri-müəyyənlik şəraitində qəbul edilib. Bəs biz də böyük liderlər kimi qeyri-müəyyənliklə üzləşəriksə, necə davranmamız gərəkir?

  

Liderlik və Balansın Sirri
Aristotel qeyri-müəyyənlikdə qərar qəbul etməyi "praktik müdriklik" (phronesis) adlandırırdı. Onun fikrincə, həqiqi lider ağıl və duyğu arasında tarazlığı qorumalıdır. Tomas Akvinas isə liderlərə belə bir sual verir: "Qeyri-müəyyənlikdə düzgün yol nədir?" Cavab sadədir: etik prinsipləri qoruyaraq nəticələri düşünmək. Yəni, qeyri-müəyyən şəraitdə belə vicdanınızla uyğun qərarlar qəbul etmək önəmlidir.
Napoleon Bonapart məsələyə daha praqmatik yanaşırdı: "Strategiya mükəmməl plan ola bilər, amma döyüş meydanında hər şey dəyişir. Ən yaxşı lider adaptasiya edə biləndir". Lider olmaq üçün çevik və vəziyyətə uyğun hərəkət etmək vacibdir.

Böyük Liderlərdən Dərslər
Tarix göstərir ki, qeyri-müəyyənlikdə irəli addım atanlar cəsarətləri ilə tarix yazıblar. Yuli Sezar, Rubikon çayını keçmək qərarını verəndə Romanın və özünün gələcəyi ilə bağlı böyük bir risk aldı. Amma bu risk tarixi dəyişdi və "Rubikonu keçmək" ifadəsi qətiyyətin simvoluna çevrildi.
Xristofor Kolumb, xəritələrin qeyri-dəqiqliyinə baxmayaraq, Hindistana yeni dəniz yolu axtarışı ilə okeana yelkən açdı. Onun cəsarəti isə dünya xəritəsini dəyişdi.
Elon Musk elektrikli avtomobillərin və kosmos tədqiqatlarının qeyri-müəyyən olduğu bir vaxtda, öz vizyonuna inandı. İndi Tesla və SpaceX-in uğurları onun liderliyini təsdiqləyir.
Bu şəxslərin hamısında bir ortaq nöqtə var: qeyri-müəyyənlik onları dayandırmadı, əksinə, motivasiya verdi.

  

Qeyri-Müəyyənlikdə Fürsətləri Görmək
Uinston Çörçill deyirdi: "Hər böhran bir fürsətdir. Əsas fərq onun necə görünməsindədir". Albert Eynşteyn də eynilə Çörçill kimi düşünürdü: "Çətinliklərin ortasında fürsətlər yatır". Bu yanaşma qeyri-müəyyənliyi bir rəqib deyil, tərəfdaş kimi görməyi öyrədir. Qeyri-müəyyənliyi qəbul etdikdə, gözləriniz onun gətirdiyi imkanlara açılır. Yaxın tarixdə yaşadığımız pandemiya dövründə bunun bariz nümunəsini gördük. Məsələn: Restoranlar onlayn çatdırılma xidmətlərinə keçdi, təhsil müəssisələri rəqəmsallaşdı və s. Bir sözlə, çeviklik nümayiş etdirən liderlər qeyri-müəyyənliyi fürsətə çevirdilər. Qeyri-müəyyənliyi fürsətə çevirmək, liderlik sənətinin təməlidir. Avraam Linkoln isə bunu belə izah edirdi: "Yanlış qərarlar düzəldilə bilər, amma tərəddüd sizi heç yerə aparmayacaq." Yəni hərəkətsizlik ən böyük təhlükədir. Qorxudan qaçmaq əvəzinə, onunla üzləşin və irəliləyin.

  

Qərar Qəbul Edərkən Hansı Yolları İzləmək Olar?
Bəzən qərar qəbul etmək çətin görünür, amma bəzi texnikalar bunu asanlaşdırır.
"10-10-10" qaydası: Özünüzdən soruşun: bu qərar 10 dəqiqə, 10 ay və 10 il sonra mənim üçün nə ifadə edəcək?
Ən yaxşı və ən pis ssenarini düşünün: Seneka deyirdi ki, "Ən pis ssenarini düşünənlər, ən yaxşı nəticə ilə xoşbəxt olur, ən pis ssenari ilə isə hazırlıqlı olurlar."
Dəyərlərinizə fokuslanın: Jeff Bezos "80 yaş testi" adlandırdığı metodla qərarlarını əsaslandırırdı. O özündən soruşdu: "Bu riski götürməsəm, 80 yaşımda peşman olacağammı?" Cavabı "bəli" olduğu üçün öz parlaq yolunu seçdi.

  

Nəticə: Qorxunu Qəbul Edin və Addım Atın!

Qeyri-müəyyənlik hər zaman qorxulu görünəcək. Amma məhz bu qorxu həyatımızın ən böyük imkanlarını yaradır. Cəsarətlə hərəkət edənlər və səhvlərdən qorxmayanlar uğura çatanlardır. Aristotel deyirdi: "Doğru qərarlar təcrübədən gəlir, təcrübə isə yanlış qərarların nəticəsidir." Siz də öz qərarlarınızla həyatınıza istiqamət verin, irəliləməkdən qorxmayın – liderlik məhz bu yolda başlayır.

Sərkərdə Sərxanoğlu


KARUSEL / CƏMİYYƏT / YAZARLAR