2025-ci ildə kibercinayətkarlıq daha da mürəkkəbləşib və süni intellekt, sosial mühəndislik və məlumat sızmaları kimi sahələrdəki inkişaflar nəticəsində fırıldaqçılar yeni üsullarla həm fərdləri, həm də müəssisə və dövlət qurumlarını hədəfə alırlar.

Reportyor.az "Valyuta.az"a istinadla ilin ilk altı ayı ərzində geniş yayılan kiberdələduzluq halları və onlardan qorunmaq yollarını təqdim edir.

1. Süni intellektlə səsin klonlanması
Yeni texnologiyalardan istifadə edən dələduzlar insan səsini təqlid edərək qurbanlarla telefon və ya mesaj vasitəsilə əlaqə saxlayır. Onlar qohum, dost, iş yoldaşı və ya rəhbər kimi təqdim olunur və təcili pul tələb edirlər. Çünki səslər real insana bənzəyir, qurbanlar yoxlamadan əməl edirlər. Bu texnologiya artıq ucuz və əlçatan olduğu üçün yayılması asanlaşıb. Belə hallarda, istənilən qeyri-adi müraciəti başqa bir yolla da yoxlamaq tövsiyə olunur.
2. Maliyyə və investisiya dələduzluğu
Fırıldaqçılar saxta kriptovalyuta platformaları, "ağıllı" ticarət botları və yüksək gəlirli investisiya klubları yaradaraq insanları aldatmağa çalışırlar. Bu sxemlər sosial media üzərindən yayılır və peşəkar dizaynlı saytlar, saxta göstəricilər və yalançı təsdiqlərlə inandırıcı görünür. 2024-cü ildə bu tip dələduzluqlardan itkilər 5,7 milyard dollara çatıb. Yüksək gəlir və "zəmanətli qazanc" vədlərinə qarşı diqqətli olmaq, rəsmi qurumlardan yoxlama aparmaq tövsiyə edilir.
3. Romantik fırıldaqlar
2023-cü ildə romantik əlaqə adı altında həyata keçirilən fırıldaqlarda istehlakçılar 1,14 milyard dollar itiriblər. Dələduzlar internetdə tanış olaraq zamanla inam qazanır, daha sonra isə süni çətinliklər (xəstəlik, qəza, hüquqi problem və s.) uyduraraq pul tələb edirlər. İndi isə bu saxta şəxsiyyətlər süni intellektlə yaradılan fotolar və videolarla daha inandırıcı olur. Tanımadığınız şəxslərə pul göndərməkdən çəkinin və onlarla üz-üzə görüşmədən qərar verməyin.
4. Fişinq və e-poçt saxtakarlıqları 
2024-cü ilin son rübündə dünyada 1 milyona yaxın fərqli fişinq hücumu qeydə alınıb. Hücumlar daha da fərdiləşib, süni intellektlə yazılmış e-poçtlar və səsli mesajlarla dəqiq planlaşdırılır. Bəzi hallarda fırıldaqçılar mövcud yazışmalara daxil olub, eyni üslubda e-poçtlar göndərirlər. Təhlükədən qorunmaq üçün ikili identifikasiya sistemlərini aktiv edin və maliyyə əməliyyatları ilə bağlı bütün mesajlara diqqətlə yanaşın.
5. Sosial şəbəkələrdə saxta profillər və hesab ələ keçirmələri
2025-ci ildə onlayn alış-verişlə bağlı fırıldaqların daha da artacağı gözlənilir. Fırıldaqçılar sosial şəbəkələrdə saxta reklamlar, saxta dəstək xidməti profilləri və tanınmış şəxslərin adından yalançı kampaniyalarla istifadəçiləri aldadırlar. Süni intellektlə hazırlanmış real görünüşlü fotolar və videolar belə halları daha inandırıcı edir. Təklifləri rəsmi mənbələrlə yoxlayın, güclü şifrələrdən istifadə edin və sosial media hesablarınızda təhlükəsizlik tədbirlərini artırın.
Kiberfırıldaqlara qarşı ayıq qalın
Artıq kiberdələduzluq daha ağıllı, daha sürətli və daha inandırıcıdır. İstər fərdi istifadəçi, istərsə də biznes sahibi olmağınızdan asılı olmayaraq, məlumatlı olmaq özünüzü qorumağın ən effektiv yoludur.





KARUSEL / GÜNDƏM