Tacikistan hökuməti Mərkəzi Asiyada ən böyük su elektrik stansiyasına çevrilə biləcək Roqun SES-in tikintisini başa çatdırmaq üçün keçən həftə 812 milyon dollar dəyərində müqavilələrin imzalandığını elan edib.

Reportyor.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, Tacikistanda bu su elektrik stansiyasının tikintisi, hakimiyyətin bəyan etdiyi iqtisadi iddialarına baxmayaraq, ekoloqların və beynəlxalq ekspertlərin artan narahatlığına səbəb olur. Dünya Bankının bu yaxınlarda layihə üçün ayırdığı 350 milyon dollar qrant ekoloji ictimaiyyətin tənqidlərini artırıb. Analitiklər xəbərdarlıq edirlər ki, Vəxş çayının təbii sistemlərinə genişmiqyaslı müdaxilə bütün Mərkəzi Asiya regionu üçün fəlakətli nəticələrə səbəb ola bilər.
“Sərhədsiz Çaylar” Beynəlxalq Ətraf Mühit Koalisiyasının hesabatına görə, maksimum həcmdə su anbarının yaradılması çayın təbii axın rejimini dəyişəcək və bu, UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmiş Tiqrovaya Balka Təbiət Qoruğunun unikal tuqay meşələrini təhlükə altında qoyacaq. Bu, bir çox risklərdən yalnız biridir. Çayın axınının dəyişdirilməsi dörd Mərkəzi Asiya ölkələrində təxminən 7 milyon insanın yaşadığı kənd təsərrüfatı ərazilərinə də mənfi təsir göstərəcək. Quraqlıq və su çatışmazlığı bu bölgələr üçün yeni reallığa çevrilə bilər.

Bundan başqa, layihənin istixana qazı emissiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə artırması mümkündür. Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, Tacikistanın enerji sistemində karbon izi 60 faiz arta bilər ki, bu da insan fəaliyyətinin iqlimə təsirini azaltmaq üzrə qlobal məqsədlərə ziddir.
Ekoloqların təklif etdiyi alternativ ssenarilər diqqətdən kənarda qalır. Bunlara bəndin hündürlüyünün 70 metr azaldılması, daha kiçik su elektrik stansiyasının günəş istehsalı ilə birləşdirilməsi və enerji mənbələrinin şaxələndirilməsi daxildir. Bununla belə, bu təkliflərə baxmayaraq, Dünya Bankı və digər maliyyə institutları “gücləndirilmiş nəzarət tədbirləri” vədləri ilə məhdudlaşaraq layihəyə dəstəyi təsdiqləyiblər. Ekspertlər qeyd edirlər ki, bu qərarlar alternativlərin ətraflı təhlili aparılmadan qəbul edilir və bu, gələcək layihələr üçün təhlükəli presedent yaradır.
Roqun Su Elektrik Stansiyasının ətrafında yaranmış vəziyyət iqtisadi inkişaf arzusu ilə ekoloji dayanıqlığın qorunması zərurəti arasında klassik ziddiyyəti nümayiş etdirir. Tacikistan hökuməti ölkənin enerji təhlükəsizliyinin əsas elementi kimi layihəni təşviq etməkdə davam edir, lakin ekoloji risklərə məhəl qoymamaq belə bir sərmayənin uzunmüddətli səmərəliliyini sual altına qoyur.

Ekspertlər bütün maraqlı tərəflərin, o cümlədən yerli icmaların, ekoloqların və beynəlxalq təşkilatların cəlb olunduğu daha açıq dialoqun zəruriliyində təkid edirlər. Bu olmasaydı, layihə tərəqqi simvolundan nəticələri onilliklər ərzində hiss olunacaq ekoloji böhran mənbəyinə çevrilə bilər.
KARUSEL / DÜNYA