AlUladakı Dadanda yeni arxeoloji kəşflər şimal-qərbi Ərəbistan tarixinin çoxdan itkin düşmüş bir səhifəsinə yeni işıq salaraq, Nəbati dövrü ilə erkən İslam dövrü arasında davamlı məskunlaşmanın sübutlarını ortaya qoydu.

AlUla Kral Komissiyasının (RCU) və Fransanın Milli Elmi Tədqiqat Mərkəzinin (CNRS) birgə tədqiqat qrupu, Vadi al-Qurada insan fəaliyyətini ilk dəfə sənədləşdirən tapıntıları Ərəb Arxeologiyası və Epiqrafiyası jurnalında dərc etdi.

Bu dövr uzun müddət tarixi bir boşluq hesab olunurdu və alimlər ənənəvi olaraq Nəbati dövründən sonra bölgədə məskunlaşma həyatında azalma olduğunu fərz edirdilər. Yeni dəlillər bu baxışa meydan oxuyur.

Əsrlər boyu davam edən bir məskunlaşma

Tədqiqat, RCU, CNRS və AFALULA arasında əməkdaşlıq çərçivəsində Dadan Arxeoloji Layihəsinin bir hissəsi olaraq 2021-2023-cü illər arasında aparılan qazıntılara əsaslanır.

Arxeoloqlar eramızın 3-cü əsrinin sonu və ya 4-cü əsrinin əvvəllərinə aid əhəmiyyətli bir memarlıq kompleksi aşkar etdilər və bu kompleks eramızın 7-ci əsrinin birinci yarısına qədər davamlı istifadədə qaldı.

Ərazi qədim şəhərdən bir kilometrdən az cənubda, Dadan ərazisində yerləşir.

Kəşf, Vadi al-Qurada 5-ci əsrin əvvəllərindən İslam dövrünə qədər davamlı məskunlaşmanın ilk inteqrasiya olunmuş arxeoloji sübutunu təmsil edir.

Mütəşəkkil icma və qabaqcıl planlaşdırma

Qazıntılar zamanı mütəşəkkil otaqlar və həyətlər, mərkəzi meydan və quyu, hövzə və kanalları özündə birləşdirən mürəkkəb su idarəetmə sistemi daxil olmaqla aydın şəkildə strukturlaşdırılmış bir məskunlaşma aşkar edildi.

Kənd təsərrüfatı, məhsul saxlama, qida hazırlama və sənətkarlıq fəaliyyətlərinə dair dəlillər müvəqqəti və ya azalan bir peşə deyil, sabit və yaxşı təşkil olunmuş bir icmaya işarə edir.

Gündəlik həyata elmi əsaslanan baxışlar

Tədqiqat qrupu keramika və daş alətlərinin təhlili, arxeobotanika, zooarxeologiya və geoarxeologiyanı birləşdirən çoxsahəli yanaşma tətbiq etdi. Birlikdə, bu metodlar əsas regional keçid dövründə pəhriz, əkinçilik təcrübələri və vahə həyatı haqqında yeni məlumatlar təqdim etdi.

Vadi əl-Quranın tarixinin yenidən yazılması

Tapıntılar göstərir ki, Vadi al-Qura əvvəllər düşünüldüyü kimi, eramızın 4-cü və 6-cı əsrləri arasında məskunlaşma fasiləsi yaşamayıb. Bunun əvəzinə, bölgə İslamın yaranmasına qədər memarlıq ənənələrini və resursların idarə olunması sistemlərini qoruyub saxlayaraq davamlı, sosial və iqtisadi cəhətdən aktiv bir icmanı dəstəkləyib.

RCU-nun Turizm Sektorunun Mədəniyyət üzrə vitse-prezidenti və tədqiqatın əsas iştirakçısı Dr. Əbdürrəhman Əl-Suhaibani bildirib ki, kəşflər AlUlanın keçmişində mühüm bir fəsli ortaya qoyur.

"Bu tapıntılar göstərir ki, AlUla İslamdan əvvəlki əsrlərdə canlı məskunlaşma şəbəkəsinin bir hissəsi olub", - deyə o bildirib və qeyd edib ki, tədqiqat şimal-qərbi Ərəbistanda sosial davamlılıq anlayışını dərinləşdirir.

Kəşf RCU-nun beynəlxalq arxeoloji tədqiqatları inkişaf etdirmək və AlUlanın Ərəbistan tarixinin öyrənilməsi üçün qlobal mərkəz kimi rolunu genişləndirmək öhdəliyini əks etdirir.

Reportyor.az 


KARUSEL / MƏDƏNİYYƏT